Een nieuw fenomeen: de economische balans

Elke MKB ondernemer laat jaarlijks de jaarrekening opmaken. Nog steeds gebruiken veel ondernemers de jaarrekening voor de sturing van het bedrijf. De vraag is of de jaarrekening daarvoor wel een geschikt instrument is.

De jaarrekening is immers een middel voor de ondernemer om verantwoording af te leggen aan de aandeelhouders en de belastingdienst en geeft inzicht in historische prestaties volgens boekhoudkundige maatstaven (zie figuur 1).

Figuur 1

Verwachte geldstromen
In de fusie- en overnamepraktijk, voor een ondernemer die zijn of haar bedrijf wil verkopen, is de boekwaarde van het eigen vermogen niet het uitgangspunt als hij nadenkt over de prijs die hij voor zijn bedrijf wil krijgen. En dat is logisch, omdat hij de toekomstverwachtingen van zijn bedrijf meeneemt voor de prijsstelling.

Voor een koper is het bedrijf een investering waarop hij een bepaald rendement wenst te behalen. Dit geldt natuurlijk ook voor de (verkopende) ondernemer. Over dit verwachte rendement en de daarbij behorende risico’s geeft de jaarrekening geen informatie.

Met behulp van bedrijfseconomische uitgangspunten zou de ondernemer daar wel inzicht in kunnen krijgen. Het waardebegrip voor het eigen vermogen bij bedrijfseconomen is anders dan het waardebegrip voor het eigen vermogen in de financial accounting.

De economische balans
De boekwaarde gepresenteerd in een traditionele balans (figuur 1) wijkt principieel af van de economische waarde van het eigen vermogen, welke de uitkomst is van de contante waarde van verwachte geldstromen. De op deze manier berekende economische waarde wordt als volgt gepresenteerd in een economische balans. Zie figuur 2 hieronder.

Figuur 2

• Economische waarde onderneming: Alle toekomstig verwachte geldstromen contant gemaakt tegen een bepaalde rendementseis (vermogenskostenvoet).
• Zelfstandige vruchtdrager: Balansposten uit de boekhoudkundige balans die geen relatie hebben met de operationele activiteiten van het bedrijf, bijvoorbeeld overtollige liquide middelen, een pand, een lening. Deze worden separaat gewaardeerd.
• Economische waarde eigen vermogen: De omvang van het eigen vermogen in de economische balans is gelijk aan de economische waarde daarvan.
• Vreemd vermogen: Voor het rentedragend vreemd vermogen, geldt dat niet de nominale waarde maar de economische waarde hiervan in de economische balans staat opgenomen. De nominale waarde is het bedrag dat op een bepaald moment aan de geldgever(s) verschuldigd is. Gedurende de looptijd van de lening kan de actuele rente afwijken van de contractrente. Als men op het waarderingsmoment bestaande rente- en aflossingsverplichtingen berekent op basis van de actuele rente, verkrijgt men de economische waarde van de uitstaande lening.
• Ondernemingswaarde: De ondernemingswaarde bepaalt het balanstotaal.

Verschil boekwaarde met economische waarde
Tussen de boekwaarde en de economische waarde van het eigen vermogen zit waardeverschil. Verder kan in een jaar door winstinhouding de boekwaarde toenemen, maar de economische waarde kan in dat geval mogelijk zijn afgenomen, doordat vooruitzichten minder rooskleurig zijn. De economische waarde geeft aldus inzicht of er sprake is van een rendabele exploitatie gelet op de toekomstplannen en een handvat voor sturing (strategie) van de onderneming.

Conclusie; naast traditionele balans ook een economische balans
Voor het opstellen van de economische balans zijn specialisten zoals registervaluators geschikt. Een registervaluator wordt ingeschakeld wanneer de ondernemer van plan is om zijn onderneming te verkopen. De registervaluator berekent dan de economische waarde van het eigen vermogen als onderdeel van de economische balans. Als je als ondernemer de economische waarde alleen maar eenmalig bij een verkoop laat berekenen, is er een gemiste kans.

Een ondernemer zou jaarlijks een economische balans moeten laten opstellen. Dat kan bijvoorbeeld in het kader van Focus@value, een product wat Aeternus aanbiedt. Daardoor krijgt de ondernemer ook een “waardecreatie-tool”, waarin goed is nagedacht over risico’s en verwachte geldstromen en wat elk jaar als leidraad voor de toekomst kan dienen. Deze economische balans wordt dan jaarlijks gepresenteerd naast de traditionele balans.

Mr. J.A.M. (Sjef) Geurts RV MFsme, senior analist corporate finance